BinckBlogs #5 Keuzes maken

In de aanloop naar het WIN Werk(t)Festival op 21 maart in de Haagse Binckhorst schrijft smaakmaker Jaap Luikenaar een serie blogs als opwarmertje.

Het festival vindt plaats in de Binckhorst, een voormalig industriegebied in Den Haag waar de transitie naar de nieuwe economie goed zichtbaar is.

Erik Gerritsen, hoogste ambtenaar van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport (VWS) heeft de datum alvast in zijn agenda staan. Eigenlijk zou hij vorige week al op ons jaarlijkse festival in de Haagse Binckhorst zijn langsgekomen. Na de afgelasting maakt hij spontaan tijd vrij voor een telefonisch interview waar vooral oplossingsgericht werken centraal staat.

Een tweet als medium

We kennen elkaar niet en ik vind het bijzonder dat de afspraak snel en rechtstreeks gemaakt kan worden. Binnen de Haagse hiërarchie en ambtelijke bureaucratie lijkt secretaris-generaal Gerritsen me een uitzondering. Zelf wuift hij dat weg: ‘Ach, gewoon een kwestie van keuzes maken. Telefoon is lekker gemakkelijk. Een werkbezoek of een afspraak op kantoor daarentegen, moet je vaak al een aantal weken van tevoren regelen’. Ook op sociale media reageert hij vaak heel direct. ‘Een tweet vind ik een mooi medium om snel en rechtstreeks zaken te kunnen doen.’ Wie hem volgt op Twitter leest retweets als: ‘stoppen met wijzen en doen wat nodig is’. Een sociale hulpverlener die verdrinkt in de papierwinkel krijgt als tip: ‘gewoon even je wethouder bellen’ en een ander: ‘gewoon je eigen Raad van Bestuur vragen om actie te ondernemen’. Iemand die tweet dat het lastig is om het ministerie VWS  binnen te komen, vraagt hij ‘wat ging er dan mis’? Een blogschrijfster over steunkousen tweet hij ‘#goedbezig’

Als opperbaas van 4000 ambtenaren, verantwoordelijk voor een budget van 85 miljard en aanspreekpunt voor zijn minister en staatssecretarissen, moet hij toch vooral op hoofdlijnen besturen. Niettemin vindt hij (beter gezegd: neemt hij) ruimte om praktische tips te geven bij heel operationele zaken. ‘De betekenis zit hem vaak in de details’.

Bureaucratie zit tussen de oren

Over die bureaucratie (‘op zich niks mis mee’) wil Gerritsen met ruim 30 jaar ervaring in de publieke sector graag wat kwijt. ‘Overbodige bureaucratie bestaat, want anders zouden we er geen last van hebben’, zo begint hij. ‘Maar zonder wetenschappelijk onderzoek weet ik dat 97% van die bureaucratie niet uit Den Haag komt. De helft zit in de hoofden van mensen.’ Topambtenaar Gerritsen omschrijft het als ‘geestelijk gevangen’. Met andere woorden, daar moet je makkelijk uit kunnen komen. Hij vervolgt: ‘De andere helft zit bij instellingen zelf… die daar dus ook zelf in kunnen schrappen.’ Als mooi voorbeeld noemt hij de afschaffing van de 5-minutenregistratie in de wijkverpleging. VWS-minister Hugo de Jonge wilde snel na zijn aantreden een daad stellen en meteen één iconische maatregel doorvoeren. De keuze viel op de 5-minutentregistratie. Toen hij daarover sprak met voormalig staatssecretaris Martin van Rijn, antwoordde deze: ‘Maar dat heb ik toch al gedaan’. Kennelijk dus een besluit dat totaal bleek ondergesneeuwd in de veelheid van regelgeving. (Arme ambtenaar die zich moet buigen over de vraag hoe je een maatregel moet afschaffen die al afgeschaft is.) Gerritsen gebruikt op Twitter de hashtag #waarstaatdat om bestuurders uit te dagen met de wettelijke onderbouwing van zo een ‘ingesleten’ weinig zinvolle maatregel te komen.

Medicatiecontrole bij zorginstellingen is ook zo’n ding. ‘Vier ogen is verplicht’, maar soms gebeurt het dat nog eens twee extra ogen meekijken. Of stickers op de koelkast waarop de uiterste houdbaarheidsdatum staat, terwijl het ook nog eens op de verpakking staat. De jaarlijkse machtiging voor sondevoeding met alle administratieve rompslomp die daarbij komt kijken, is een ander voorbeeld. Of het ‘Contact Journaal Protocol’ in de jeugdhulpverlening dat helemaal niet blijkt te bestaan. Veel overbodige of weinig zinvolle regels komen doorgaans niet uit de koker van Haagse ambtenaren, maar al te vaak uit de zorginstellingen en verzekeraars zelf.  Gerritsen: ‘Regels moet je snappen of schrappen en dan ook meteen kappen’. Toevallig heeft Jan Slagter van Omroep Max er een nieuwe serie programma’s over gemaakt: De Zorgwaakhond geheten. A.s. dinsdag 26 maart is de eerste uitzending.

‘Koude ICT brengt warme zorg’

Innovatie in de gezondheidszorg, eHealth, blijkt een onderwerp dat Erik Gerritsen na aan het hart ligt. Gaan robots de plaats van verplegers en verzorgers innemen?  ‘Elke innovatie wekt weerstand, want is nieuw. En veranderen is nu eenmaal moeilijk’, zegt Gerritsen. ‘Maar kijk nu naar de patiënten en professionals die er gebruik van maken. Het percentage is weliswaar nog gering, maar zij zijn enthousiast, zo blijkt uit talrijke monitors.’ ‘Onafhankelijke monitors wel te verstaan’, benadrukt hij. En vervolgt: ‘Bij automatisering gaat het niet meteen om robots. Meer om allerlei al bestaande slimme technische ontwikkelingen als beeldbellen of videoconsult, sensoren en mobiele apps die de logistiek en de zelfredzaamheid rond een patiënt sterk verbeteren en de zorg bovendien betaalbaar te houden. Dergelijke digitale ondersteuning is nu nog een onderstroom, maar wordt een bovenstroom.’ Op www.zorgvannu.nl staan leuke filmpjes over bijvoorbeeld zelfmetingen, maar ook raamopeners, flesopeners en kraanopeners voor reumapatiënten. Het schrikbeeld van onpersoonlijke, puur technische zorg is volgens Gerritsen ongegrond: ‘Koude ICT brengt juist warme zorg’.

Reality check voor beter beleid

Kijkend naar de toekomst van het ministerie zegt Gerritsen tot slot: ‘We moeten vooral relevant zijn. Niet alleen wetten en regels maken en campagnes bedenken. Impact hebben door vooral tastbare zaken aan te pakken en te zorgen dat het in de praktijk werkt. Dus geen boekenwijsheid en Haagse spelletjes, maar partijen bij elkaar roepen en steeds verbinding zoeken met de dagelijkse zorgverlening in het veld. Noem het een ‘reality check’ die leidt tot beter beleid.’