Idealisme & zakelijkheid combineren kan
Recent verscheen de biografie van Jacques van Marken, de eerste sociaal ondernemer van Nederland. Een dikke pil waar Jan van der Mast zo’n vier jaar aan werkte.
Jan is, net als ik, iemand wiens carrière geen logisch pad volgt. Begonnen als stedebouwkundige, raakte hij gaandeweg steeds meer begeesterd van schrijven en van Jacques van Marken, oprichter van o.a. de Calvé en Gist-Brocadesfabriek (nu onderdeel van DSM). De bewondering van Jan voor het werk van Van Marken spat van de bladzijden af. En er is meer dat ons bindt.
De foto’s zijn gemaakt door Hans Dunlop.
De tijd ver vooruit
Zo’n vijf jaar geleden hoorde ik voor het eerst van Jacques van Marken tijdens een WIN Workshop Toekomstverkenning in de voormalige Drukkerij van Marken. Het verhaal over zijn dubbelleven en de betekenis van het echtpaar Van Marken voor Delft maakte indruk, maar de link met mijn eigen inspanningen om idealisme en zakelijkheid te verbinden legde ik niet.
Jacques van Marken was een man die zijn tijd ver vooruit was. Als hij ervoor had gekozen om zijn naam te verbinden aan zijn bedrijven, zoals tijdgenoten Anton Philips en Freddy Heineken deden, dan was hij veel bekender geworden. Maar “het gaat niet om mij, maar om het welzijn van de arbeider. Waar het werkelijk om gaat, is nuttig te zijn voor de maatschappij,” was een van zijn gevleugelde uitspraken. Lang niet iedereen was het daarmee eens..
Zijn ideeën om het welzijn van arbeiders te verbeteren werden pas tientallen jaren na zijn dood breed ingevoerd en vormden de basis van het huidige sociale zekerheidsstelsel. Al rond 1880 regelde hij inspraak voor personeel, winstdeling, een personeelskrant, een ziektekosten- en pensioensregeling. In een tijd dat de woonomstandigheden van arbeiders abominabel waren, liet hij een fabriekskolonie bouwen en ging zelf midden tussen de arbeiders wonen in villa Rust Roest. Lang niet iedereen was daarvan gediend. Het kantoorpersoneel heeft nooit onder de ogen van de baas willen wonen. Drijvende kracht achter al deze voorzieningen was zijn vrouw Agneta, die in de fabriek verantwoordelijk was voor de administratie, personeelszaken en de ontwikkeling van personeel.
In de biografie wordt duidelijk dat dit allemaal niet van een leien dakje ging, maar dat arbeid en kapitaal wel degelijk te verenigen zijn. Helaas heeft Van Marken zelf niet echt van zijn succes kunnen genieten. Tot het laatst toe bleef hij zijn gedachtegoed opschrijven. Hij overleed op zestigjarige leeftijd; de leeftijd waarop arbeiders volgens hem met pensioen horen te gaan.
Feike Sijbesma, de huidige CEO van DSM is een groot bewonderaar van Van Marken en werkt in zijn geest: “Mijn ambitie is om DSM succesvol te houden, maar ook onze maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. We willen voor onze kinderen een betere wereld achterlaten”. Sijbesma is daarmee, net als Van Marken, een man met een missie. Een missie waar ook in deze tijd lang niet iedereen in gelooft.
Even terug in de tijd
Tijdens Monumentendag 2018 bezoeken mijn man en ik het prachtige kantoor van Gist-Brocades dat al jaren leeg staat. We horen Jan van der Mast het verhaal over Jacques en Agneta van Marken vertellen. De arbeiderswoningen in het Agnetapark, waar in het begin niemand wilde wonen, zijn nu tonnen waard. De sociale voorzieningen en ook de villa zelf zijn helaas niet bewaard gebleven.
Nu valt het kwartje wel. Wat zou het mooi zijn om na ruim 100 jaar het gedachtegoed van Van Marken nieuw leven in te blazen, door het kantoorpand te transformeren tot een experimentele woon/werkomgeving. Een life science practicum avant la lettre. Het past naadloos in de missie van zowel DSM als de gemeente Delft. Zou het niet geweldig zijn om zelf onderdeel te zijn van een dergelijk experiment, door mee te helpen aan de ontwikkeling en er zelf uiteindelijk ook te gaan wonen.
De cirkel is rond
We beginnen ons Delftse netwerk in kaart te brengen en horen al snel dat er plannen zijn voor een Van Markenmuseum. DSM heeft ideeën om startups in de biotechnologie te faciliteren. Een woonfunctie is nieuw en past niet binnen de bestaande regels. Nog niet. Wonen en werken gaat steeds meer vermengen, een van de weinige dingen waar iedereen het wel over eens is. In dat licht is het van belang om de vele regels vanuit een ander perspectief tegen het licht te houden groot. En dat gebeurt ook al her en der.
Door verschillende functies in één gebouw te combineren ontstaat een aantrekkelijk nieuw businessmodel, dat financiële, sociale en culturele waarde creëert in Delft en op wereldwijde belangstelling kan rekenen. Net als in de tijd van Jacques van Marken. WIN WIN WIN voor de gemeente, DSM en de gebruikers van het pand.
De biografie bevat een schat aan waardevolle informatie die hiervoor bruikbaar is. Van september t/m december 2019 organiseert DSM in het kantoorpand aan de Wateringseweg 1 een Van Marken expositie. Het begin is er.
Ben je enthousiast en wil je bijdragen leveren aan de verdere ontwikkeling van het plan, in de geest van Van Marken, neem dan contact op.
Wordt vervolgd.
Irmgard Bomers (initiatiefnemer van werken in netwerken) blogt regelmatig over zaken die haar werk raken.
* Op 11 april 2019 geeft Caroline van Wijk een workshop Succesvol Bloggen in de drukkerij. Daarbij vertelt ze ook altijd iets over de oprichter Jacques van Marken.
