Maak waarde van werk belangrijker

Er zit een gat in onze arbeidsmarkt, zegt directeur van uitzendbond ABU Jurriën Koops, en dat gat heet zzp. ‘De combinatie van platforms en haperende zzp-regelgeving is potentieel ondermijnend.’ Want wie kiest nog voor een uitzendkracht als een zzp’er goedkoper is? Daarmee maakt deze smaakmaker gelijk duidelijk wat zijn eigen belang is, maar natuurlijk kijkt hij verder dan dat en aarzelt hij ook niet om kritisch naar zijn eigen sector te kijken.

Deze tekst is overgenomen uit de Volkskrant van 3 januari

Tot twee keer toe vuurden de economen van ING vorig jaar een waarschuwingsschot af richting uitzendland: er komen kapers aan die zomaar tweederde van de uitzendbusiness kunnen inpikken. Die kapers zijn platform­bedrijven en hebben namen als Uber, Helpling, Temper en Deliveroo. De platformdiensten nestelen zich met een app of website tussen het bedrijf en de werker en bemiddelen zzp’ers in plaats van werknemers. Twee factoren spelen volgens de bank een rol in deze opmars: snelle techniek en trage wetgeving. Een combinatie van die twee is als kunstmest voor de platforms. Laat dit nu precies het krachtvoer zijn dat de arbeidsmarkt op dit moment krijgt toegediend.

Jurriën Koops is de onvermoeibare ­directeur van uitzendbond ABU, de branchevereniging die 65 procent van de uitzendbureaus vertegenwoordigt (Nederland telt circa 850 duizend uitzendkrachten). Koops – 52, kort baardje, korte coupe, bril met stevig zwart montuur – grijpt waar hij maar kan de kans om de meerwaarde van uitzendwerk te betogen: op congressen, in debatzaaltjes, in de Tweede Kamer. In deze onzekere tijden is uitzendwerk de ‘preferente vorm van flex’, is zijn boodschap.

Hoe ziet de arbeidsmarkt eruit in 2025?

‘De verscheidenheid van werk wordt groter. Platformwerk is daar één van, maar ook mensen met twee banen, mensen die gelijktijdig zelfstandige en werknemer zijn of die op hun 42ste switchen van werknemer naar zzp’er. Die diversiteit neemt toe, dat is een fact of life. De vraag is hoe we ermee omgaan.

‘Drie factoren spelen een rol: globalisering, digitalisering en individualisering. Door die eerste twee neemt de concurrentiedruk op bedrijven enorm toe. Drempels verdwijnen, een paar klikken en je doet mee op de wereldmarkt. Je moet als bedrijf enorm wendbaar zijn. Tegelijkertijd kiezen werkenden steeds vaker voor een zelfstandig, flexibel werkend leven.’

Nieuwe platforms laten zien dat het lucratief is om te bemiddelen in zzp’ers. Wat betekent dit voor de arbeidsmarkt?

‘Regelgeving speelt een grote rol. Uber zelf is niet disruptief, Uber is disruptief omdat het tegen regels aan schuurt. Technologie en digitalisering zijn geen bedreiging, platforms zullen ook in onze branche hun intrede doen. Het probleem zit ’m in het feit dat onze regels daar niet op zijn toegesneden. Onze ­arbeidsmarkt kent drie smaken: werk­nemer, uitzendkracht en zzp’er. Bij het eerste contract prijzen we alle risico’s in, bij het tweede doen we dat deels en bij de zzp’er helemaal niet. Het bedrijf kan ­kiezen welk contract het aangaat met de werkende en kiest dan vaak voor de goedkoopste optie.

‘Dit probleem kun je oplossen. Mijn oproep aan de politiek: organiseer de ­zekerheid los van het type contract. Als je bescherming wilt bieden aan alle werkenden, als je vindt dat iedereen voor ­ongelukken en ziekte verzekerd zou moeten zijn en wat pensioen zou moeten opbouwen, richt daar dan je arbeidsmarkt op in. Bouw de werknemersverzekeringen om naar werkendenverzekeringen. Zo creëer je een inclusieve arbeidsmarkt waarin mensen snel en veilig kunnen oversteken tussen contractvormen.’

Koops zal geduld moeten betrachten. Minister van Sociale Zaken Wouter Koolmees (D66) neemt de tijd voor het complexe zzp-vraagstuk. Hij heeft een commissie van deskundigen aan­gesteld om een jaar te broeden op de ­arbeidsmarkt. Tegelijkertijd neemt hij wel maatregelen om ‘vast’, ‘minder vast’ en ‘flex’ (minus zzp) minder vast te maken: uitzendkrachten en tijdelijke werknemers worden duurder, het ontslagrecht wordt soepeler. Zijn Wet arbeidsmarkt in balans (Wab) ligt op dit moment in de Tweede Kamer.

Vogelvrij

De zelfstandige blijft voorlopig min of meer vogelvrij. Het vorige kabinet tuigde een nieuwe zzp-wetgeving op, maar nadat bedrijven en zzp’ers felle ­kritiek hadden geuit, besloot de regering de wet niet te handhaven. Ook Koolmees controleert niet actief op schijnzelfstandigheid.

In dit vacuüm kregen platformen als Deliveroo en Uber de ­afgelopen jaren voet aan de grond in ­Nederland. Een maaltijdbezorger verloor vorig jaar een zaak tegen zijn opdrachtgever. Deliveroo opereert binnen de wet, stelde de rechtbank. Saillant: de rechter richtte zich in haar uitspraak rechtstreeks tot de politiek – als platformwerk op politieke bezwaren stuit, moet de wetgever de kaders aanscherpen.

ABU-voorman Koops verwijt Koolmees een beleid van ‘twee snelheden’ te voeren: ‘Een werkgever meer laten betalen voor een flexkracht is goed, maar dan moet je wel een gelijk speelveld creëren voor de héle arbeidsmarkt. Als je nu de Wab invoert en de markt weet dat er minstens twee jaar lang nog geen wet en regelgeving is rond zzp, ja dan… Kende je twee jaar geleden Temper en Deliveroo goed? Probeer je dan voor te stellen wat dat over nog eens twee jaar zal betekenen.’

‘Ik geloof niet in een samenleving waarin de horecamedewerker, de garderobemedewerker, de beveiliger, de toiletjuffrouw allemaal zelfstandig ondernemers zijn. Als dat zo is, zijn ze dat bij ­gelegenheid van het systeem. Dat is ­ondermijnend.’

Zijn uitzendbedrijven gevoelig voor het platformmodel? YoungCapital lanceerde al het zzp-platform Young­Ones.

‘Ik moet daar eerlijk in zijn, je ziet het wel gebeuren. Het is een route die velen niet prefereren, maar als er niet snel adequate regelgeving komt, zullen ook uitzendondernemingen op een gegeven moment een keuze gaan maken.’

En dan kiezen ze voor goedkoper… Spreekt u uitzendbedrijven hierop aan?

‘Die kans grijp ik hier graag aan. Er ligt in deze veranderende arbeidsmarkt een belangrijke opdracht voor uitzend­bedrijven. Vroeger praatten wij met de personeelsmanagers, tegenwoordig met de inkopers. Procurement heet dat dan. Die kopen de kopjes en schoteltjes en de laptops, en die kopen nu ook het personeel in.

‘Wij moeten als branche niet voort­durend naar het putje willen bewegen. De opdrachtgever vraagt of het nog flexibeler kan, nóg goedkoper en de uitzender draait. Als dat uitzendbureau geen lid van de ABU is, zijn er buiten het ledenbestand nog 11.400 uitzenders bij wie de opdrachtgever ook te rade kan gaan. We zijn met te veel en we zijn te nederig richting opdrachtgevers. Stap daarvan af. Zeg als branche: wij doen niet meer mee aan die voortdurende run op goedkoop, goedkoper, goedkoopst.

‘De meest extreme vorm zijn de malafide jongens en meisjes, die tegen de ­regels in acteren. Daar moeten we proberen de pakkans zo groot mogelijk te maken. Maar je kunt ook concurreren op de uitleg van de cao, of een ander product aanbieden dan uitzenden. Nee, ik noem geen bedrijven bij naam. Dit is een oproep aan de hele branche.

‘Uitzendbedrijven moeten de waarde van werk belangrijker maken dan de prijs. Algoritmen zullen voor een groot deel de functie van matching overnemen. Investeer in je mensen, in hun ontwikkeling en opleiding, dan voeg je waarde toe.’

U spreekt de politiek aan en de ­bedrijven. Heeft u ook een oproep voor de werkenden?

‘Houd er rekening mee dat de wereld van werk permanent in verandering blijft. Beschouw dat als een gegeven. Zoek de zekerheid niet altijd in het ­contract dat je hebt, maar in je kennen en kunnen, in je vaardigheden.’

Lees ook het WIN interview met Jurriën over “Heimweebeleid”.